Zdaniem ks. Mirosława Malińskiego, problem jest o tyle poważny, że w większości przypadków w rozmowach młodych wrocławian nawet nie pojawia się słowo: „ślub” czy „przysięga”. – Nie myślą o tym, czy kiedyś będą małżeństwem. „To mój chłopak”, „to moja dziewczyna” – tak brzmią argumenty za tym, by wynająć wspólne lokum. Nie widzą w tym nic złego – mówi. Tak rozpoczyna się proces kilku-bądź kilkunastoletniego chodzenia ze sobą i w pewnym momencie pojawia się pytanie: „Co ślub zmieni w naszym życiu?”. – Od strony zewnętrznej nie zmieni nic – tłumaczy „Malina” – a właśnie ślub ma zmienić wszystko.

Jest źle, a będzie…
Jeszcze nie tak dawno termin „konkubinat” miał pejoratywny wydźwięk. Kojarzył się najczęściej z osobami, które łączyły się ze sobą po rozpadzie swoich związków, i oznaczał raczej stan przejściowy. Jeśli pojawiała się decyzja o wspólnym życiu, ludzie zawierali przynajmniej kontrakt cywilny. – Dziś kredyt w banku jest poważniejszym argumentem za przysięgą małżeńską niż to, co niesie sakrament – mówią duszpasterze. Problem nie dotyczy jedynie stolicy Dolnego Śląska. – W naszej parafii w ciągu ostatnich ośmiu lat trzykrotnie zwiększyła się liczba parafian mieszkających ze sobą bez ślubu – mówi ks. Zbigniew Kutnik, proboszcz par. pw. Świętych Piotra i Pawła w Ziębicach. – Nie mają żadnych przeszkód, by zawrzeć małżeństwo, jednak nie czują takiej potrzeby. Przekonują, że jest im dobrze.

Zdaniem duszpasterzy z Oławy i Oleśnicy, liczba osób wybierających konkubinat waha się w ich wspólnotach od kilkunastu do nawet 25 proc. Zwracają przy tym uwagę, że trudno jest ją oszacować, bo wielu młodych parafian wyjechało za granicę z chłopakiem bądź dziewczyną, najczęściej decydując się na wspólne mieszkanie. Poza tym osoby żyjące bez ślubu, chcąc uniknąć niewygodnych pytań, nie przyjmują księdza po kolędzie.

Dla ks. Malińskiego opisywane zjawisko wpisuje się w trend oceniania wszystkiego, co człowiek przeżywa, w kategoriach: „przyjemne – nieprzyjemne”. – Przyjemność stała się naczelną wartością. W związku z tym rozmowa z takimi osobami jest trudna. Najczęściej kończy się stwierdzeniem: „W zasadzie masz rację, ale nie przekonałeś mnie”.

Pospowiadaj za mnie
Wrocławscy duszpasterze akademiccy opracowali projekt „Czystość z odzysku”. Jego pierwszym punktem jest konieczność uznania współżycia przed ślubem za stratę. – To jest trudne, bo trzeba spojrzeć na wszystko z zupełnie innej perspektywy niż hedonistyczna. Pokazujemy, że zamieszkanie ze sobą bez ślubu jest stratą – tłumaczą, zwracając uwagę, że czystość przedślubna nie jest wymysłem Kościoła. – Człowiek potrzebuje momentów przełomowych, tzn. chwil, w których może powiedzieć: „od teraz jestem kimś innym”. Nawet „prymitywne kultury” znają obrzęd inicjacji. Schemat dojrzewania do związku wypływa z natury i kiedy zostanie zakłócony, człowiek nie przeżywa całej sekwencji uczuć, które są mu potrzebne. Czymś naturalnym jest rozwój związku, który prowadziłby do nocy poślubnej – wyjaśniają. „Malina” z uśmiechem opowiada, że daje osobom żyjącym w konkubinacie propozycje: „Otwórz gabinet lekarski i przyjmuj ludzi, wypisuj recepty. Przecież to takie proste: witaminy: A, C, aspiryna” lub „A może usiadłbyś raz w tygodniu do konfesjonału, by spowiadać ludzi”. Kiedy tłumaczą mu, że to niemożliwe, bo nie są lekarzami ani nie przyjęli święceń kapłańskich, odpowiada: „Nie jesteście też ani mężem, ani żoną, a żyjecie jak mąż i żona”. – Czasem oczy im się otwierają – mówi.

Ponad wszystkim miłość

Przychodzi do Ciebie mama młodego człowieka i pyta, co ma zrobić, bo jej syn mieszka z przyjaciółką bez ślubu. Wszelkie rozmowy w domu kończą się kłótnią. Co w takim momencie radzisz?
Ks. Mirosław Maliński: – Nie wiem. Nie ma złotej zasady i nie stworzę jakiegoś schematu postępowania dla rodziców, których dzieci żyją bez ślubu. To jest niemożliwe. Z każdym z tych ludzi mogę rozmawiać oddzielnie, towarzyszyć im w poszukiwaniu rozwiązania. Nie piszę się na podawanie ogólnie obowiązujących rad.

Zapytam inaczej. Córka przeprowadza się do swojego chłopaka. Przed świętami pyta rodziców, czy może przyjść z nim na wigilię. Ojciec odpowiada: „Dla ciebie drzwi są otwarte, ale on nie jest twoim mężem, więc jego nie zapraszamy”. Ten ojciec opowiadał mi potem, że płakał, bo święta przeżył sam z żoną, ale w duchu czuł, że nie mógł postąpić inaczej. No właśnie, mógł czy nie mógł?
– Trudno ocenić tę sytuację. Ojciec miał prawo tak postąpić, ale ważne jest to, żeby dziecko wiedziało, że – niezależnie od takiej czy innej decyzji – kierujemy się miłością. Czasem trzeba powiedzieć wprost: „Słuchaj, zupełnie nie wiem, jak się zachować, jestem wewnętrznie rozerwany, bo chcę twojego dobra”. Dziecko powinno wiedzieć, że nasze decyzje wynikają z pragnienia jego dobra. Tym dobrem jest np. ułożenie sobie życia, zaprzestanie życia w grzechu. Można powiedzieć: „Zrozum, ale gdybym traktował was jak małżeństwo, czułbym, że biorę udział w czymś złym”. Musimy mieć świadomość, że utrata kontaktu z własnymi dziećmi to dramat życiowy. Poza tym warto zawsze podkreślać, że szanujemy dorosłość i decyzje dziecka, ale nie popieramy tego, co robi. Potrzebna jest rozmowa, która nie powoduje konfliktu, ale pozwala wypowiedzieć obu stronom to, co przeżywają.