W spotkaniu uczestniczyli przedstawiciele organizacji i instytucji pomagających niepełnosprawnym w województwie śląskim, a o działaniach wpisanych w tzw. mapę drogową zmian proponowanych przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej mówili: wiceminister MRPiPS Stanisław Szwed, wicewojewoda śląski Jan Chrząszcz, wiceprezes PFRON Tomasz Maruszewski, dyrektor śląskiego oddziału PFRON Jan Wroński, dyrektor oddziału NFZ w Katowicach Jerzy Szafranowicz. Gościem spotkania była również Dominika Tadla, wicedyrektor Departamentu Europejskiego Funduszu Społecznego w Ministerstwie Inwestycji i Rozwoju.

Co się zmieni?

– Powstała tzw. mapa drogowa wsparcia. Jednym z jej najważniejszych elementów jest Fundusz Solidarnościowy, który będzie składał się ze środków Funduszu Pracy – ok. 650 mln zł – i tzw. daniny od osób najlepiej zarabiających – tu szacujemy ok. 1 mld 150 mln zł. Łącznie w 2020 roku powinniśmy mieć do dyspozycji 1 mld 800 mln zł. Do tego dochodzi pakiet społecznej odpowiedzialności i program Dostępność Plus – charakteryzował trzy główne filary nowego systemu wsparcia wiceminister Szwed.

Jak wyliczył, pierwsze decyzje dotyczą wzrostu wysokości świadczeń. Od 1 czerwca br. renta socjalna wzrosła do 1029,8 zł. Od 1 listopada br. zasiłek pielęgnacyjny wzrośnie o 31,42, a za rok o tyle samo, i wyniesie 215,84 zł. Od 1 listopada br. wzrosną także o 100 zł: specjalny zasiłek opiekuńczy i zasiłek dla opiekuna osoby niepełnosprawnej. Wzrosną kwoty przeznaczone na funkcjonowanie warsztatów terapii zajęciowej i zakładów aktywizacji zawodowej.

To tylko niektóre zmiany. Reforma obejmie też system orzekania o niepełnosprawności, w którym pojawi się nowa kategoria: orzeczenie o niesamodzielności. Opracowywany jest też system dodatków do emerytury dla rodziców opiekujących się osobą niepełnosprawną czy dodatków do specjalnego zasiłku opiekuńczego. Dzięki funduszowi wprowadzone zostaną nowe możliwości wsparcia osób niepełnosprawnych, m.in. poprzez wprowadzenie opieki wytchnieniowej, mieszkań treningowych, trenera pracy. – Wśród proponowanych zmian będzie też zwiększenie dostępności usługi asystenta osoby niepełnosprawnej, co ułatwi niepełnosprawnym podjęcie pracy – mówił Jan Wroński z PFRON.

Dofinansowane będą usługi związane z uzyskaniem i utrzymaniem zatrudnienia przez osoby niepełnosprawne, dostępem do rehabilitacji, a także usługi transportowe i związane z dostępem do obiektów użyteczności publicznej.

W województwie śląskim na usługi zdrowotne w ramach programu „Za życiem” przeznaczonych w tym roku zostało 50 mln zł. – Od 1 lipca każda osoba z orzeczeniem znacznego stopnia niepełnosprawności ma prawo bez skierowania udać się do każdej poradni opieki specjalistycznej i zostanie przyjęta do 7 dni. Na zalecone zabiegi medyczne i rehabilitacyjne powinna być przyjęta do 14 dni – wyjaśniał dyr. Szafranowicz z NFZ.

– Staramy się z jednej strony o zwiększenie środków, ale szukamy też nowych rozwiązań, by te środki, które są, jak najlepiej wykorzystywać, żeby pomoc trafiała do najbardziej potrzebujących. Stąd potrzeba konsultacji. Mamy świadomość, że jesteśmy dopiero w połowie drogi, ale w ostatnim czasie zrobiliśmy znaczący krok w kierunku zbudowania takiego systemu i chcemy kontynuacji. Zdajemy sobie sprawę, jak bardzo potrzebne są kolejne działania – zapewniał wiceminister Szwed.

Cel: praca

Jak podkreślał wiceprezes PFRON T. Maruszewski, w proponowanym systemie zmian chodzi o zwiększenie szans osób niepełnosprawnych na zatrudnienie. Zapowiedzi zwiększenia środków na funkcjonowanie warsztatów terapii zajęciowej czy zakładów aktywności zawodowej ucieszyły przedstawicieli tych ośrodków, a w dyskusji pojawiły się wysuwane przez nich postulaty poprawy dotychczasowego systemu wchodzenia osób niepełnosprawnych na rynek pracy.

Obecnie osoba niepełnosprawna może łatwo stracić pracę i wtedy traci też możliwość powrotu do WTZ czy ZAZ. – To powoduje dodatkowe obawy przed zatrudnieniem, a ono przecież daje największą szansę samodzielności ekonomicznej – dowodził kierownik jednego z ZAZ-ów. – Przydałby się etap stażu, z możliwością powrotu, gdyby było jeszcze za wcześnie na zatrudnienie.

Jak wskazywali praktycy, większej elastyczności wymaga też m.in. system przepisów ZUS, które nawet przy nieznacznym przekroczeniu przez osobę niepełnosprawną progu 70 proc. średnich dochodów sprawiają, że osoba ta traci całą rentę socjalną.

Postulaty, wnioski...

Przedstawiciele bielskiego Stowarzyszenia na rzecz osób z upośledzeniem intelektualnym „Razem”: prezes Maria Sysak-Łyp i Tadeusz Sowiński, wnosili o ujęcie w systemie takich placówek jak zbudowany przez „Razem” ośrodek rehabilitacyjno-mieszkalny w Bestwinie. Obecnie wobec braku odpowiednich przepisów musi on funkcjonować jedynie jako dom pomocy społecznej.

Uczestnicy debaty zauważali, że potrzeba na pewno większych niż dotąd funduszy, ale także większej wrażliwości społecznej. Wciąż niestety zdarzają się nowe obiekty publicznego użytku, wznoszone i uruchamiane bez uwzględnienia wymagań dostępności dla osób niepełnosprawnych – choć wymagają tego obowiązujące przepisy.

– Nie ma pełnej dostępności nawet w toaletach, które formalnie funkcjonują jako przeznaczone dla osób niepełnosprawnych, a nie ma w nich możliwości zmiany pampersa dorosłej osobie – wskazywała na istotny brak Jadwiga Klimonda ze Stowarzyszenia Dzieci Serc. O swoich oczekiwaniach mówili przedstawiciele osób niewidomych, głuchoniemych.

– Od lipca obowiązują zmiany w dostępie do rehabilitacji. Pojawia się sporo nowych możliwości, ale brakuje jeszcze pełnej informacji, jak z nich korzystać, a my jako samorządy możemy takie informacje przekazywać – sygnalizował problem wicestarosta żywiecki Stanisław Kucharczyk, dziękując też za wsparcie udzielone powołanemu w styczniu w Radziechowach ośrodkowi rehabilitacyjnemu dla osób ze znacznym i głębokim stopniem niepełnosprawności. Powstał on przy współpracy diecezjalnej Caritas, władz powiatu żywieckiego i PFRON.

– Jedno nie ulega wątpliwości, wprowadzenie nowych pomysłów i rozwiązań dzieje się wszędzie tam, gdzie udaje się podjąć współpracę organizacji działających na rzecz niepełnosprawnych z władzami samorządowymi gmin, miast, powiatów, bo środowiskowe inicjatywy na rzecz niepełnosprawnych wymagają też wsparcia finansowego. Niepełnosprawni mieszkańcy nie biorą się z kosmosu, należą do lokalnych społeczności i w lokalnych budżetach powinny znaleźć się też środki dla nich – zaznaczał w dyskusji prezes SI Eurobeskidy Stanisław Handerek.

Pod znakiem anioła

– To spotkanie konsultacyjne jest dla nas bardzo ważne, jako że chcemy poznać propozycje i wysłuchać uwag samych zainteresowanych. Jest to spotkanie regionalne dla całego województwa śląskiego i dziękuję, że odbywa się tutaj: na Podbeskidziu, w Łodygowicach. Wiemy, jak bardzo środowisko jest tu aktywne – mówił wicewojewoda Chrząszcz.

– Chcemy wypracować model systemu, ale do jego funkcjonowania potrzeba będzie jeszcze wielu aktów prawnych, ustaw, przepisów i ten etap jeszcze jest przed nami. Po to się jednak dziś spotykamy, aby wygospodarowane środki były tak wydawane, by system pomocy rzeczywiście wspierał niepełnosprawnych – tłumaczył Stanisław Szwed. Jak dodał, Łodygowice nie zostały wybrane przypadkowo, a dziękując za gościnę wójtowi Andrzejowi Piterze, dziękował też za pomoc w organizacji konsultacji ze strony łodygowickiego Stowarzyszenia Integracyjnego Eurobeskidy, które bardzo aktywnie działa od ponad 22 lat na rzecz środowiska osób niepełnosprawnych, proponując szereg programów rehabilitacji przez sport, aktywizacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych.

– Jestem pełen najwyższego uznania, a znam tę działalność bardzo dobrze od wielu lat. Stowarzyszenie Eurobeskidy ze swoim dorobkiem sprawiło, że postanowiliśmy spotkać się właśnie tutaj, a ten anioł niech nad wami czuwa – dodał minister S. Szwed, wręczając prezesowi SI Eurobeskidy Stanisławowi Handerkowi pamiątkowy obraz.

– Cieszy nas, że zostaliśmy docenieni, bo to potwierdza, że idziemy w naszej pracy w dobrym kierunku – podziękował prezes Handerek.