Drugi raz wydobyli skarb

Zabytkowa Kopalnia Srebra w Tarnowskich Górach wraz z towarzyszącym jej systemem urządzeń pogórniczych oraz wód podziemnych została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Decyzję taką podjęli 9 lipca w Krakowie delegaci 41. sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa tej organizacji. Na całość zespołu objętego wpisem (położonego w Tarnowskich Górach, części Bytomia i części gminy Zbrosławice), składa się 28 obiektów nie tylko samej kopalni srebra, lecz także m.in. pozostałości kopalni ołowiu i cynku, podziemne wyrobiska, szyby, Sztolnia Głęboka „Fryderyk”, Stacja Wodociągowa „Staszic”, system wód podziemnych oraz krajobraz pogórniczy.

W Krakowie

– Traktuję ten wpis na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO jako hołd dla tych, którzy mozolnie kopali te komory i chodniki w podziemiach, zapewniając wodę nie tylko „białemu” Śląskowi, na którym leżą Tarnowskie Góry, ale i znaczącej części „czarnego” Śląska, gdzie przy wydobyciu węgla dostarczano wodę z Tarnowskich Gór – mówił usatysfakcjonowany Arkadiusz Czech, burmistrz Tarnowskich Gór.

– Cieszymy się, że dzięki dzisiejszej decyzji, wartość naszego dziedzictwa górniczego została uznana powszechnie. Byliśmy to winni naszym przodkom, a także przyszłym pokoleniom, aby świadectwo przeszłości stało się również świadectwem przyszłości – dodał Zbigniew Pawlak ze Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, które wraz z Narodowym Instytutem Dziedzictwa przygotowało wniosek o wpisanie tarnogórskich zabytków pogórniczych na listę UNESCO.

Satysfakcji nie kryła także Katarzyna Piotrowska, która w Narodowym Instytucie Dziedzictwa kieruje Ośrodkiem ds. Światowego Dziedzictwa.

– Tarnogórskie kopalnie mają zasłużone miejsce w historii rozwoju przemysłu górnośląskiego i historii gospodarczej całej Europy. To, co je wyróżnia na tle innych ośrodków górniczych w Europie, to zakres, w jakim się zachowały wyrobiska górnicze, i mądre podejście do gospodarowania zasobami środowiska. Doprowadziło to z jednej strony do zlikwidowania zagrożenia dla kopalń przez system odwadniania, a z drugiej – dostarczało wody miejscowej ludności – powiedziała przedstawicielka NID.

„Kopalnie ołowiu, srebra, cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach” – tak brzmi pełny tytuł wpisu na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Jest to 15. obiekt z Polski znajdujący się na tej liście.

Tarnogórskie górnictwo rud metali rozpoczęło się jeszcze w średniowieczu. Jego bujny rozwój nastąpił w XVI w., a później pod koniec XVIII w., gdy zaczęła działać kopalnia „Fryderyk”. Zastosowano tam m.in. nowoczesny wówczas parowy system odwadniania. Odwadnianie było zaś konieczne m.in. w związku z ukształtowaniem terenu. Woda z łatwością przedostawała się do wyrobisk górniczych, grożąc ich zalaniem po ulewach. Zbudowano więc system wodny, składający się ze sztolni odwadniających o łącznej długości 50 km oraz liczących w sumie 150 km pomocniczych chodników odwadniających i transportowych. Dzięki temu woda była usuwana z kopalni i używana m.in. do płukania rudy oraz dostarczana okolicznym mieszkańcom.

Główną pozostałością tego systemu jest Sztolnia Głęboka „Fryderyk” wybudowana w 1834 roku. Położona bardzo głęboko, ma aż 17 km długości. Tak jak dawniej, również i teraz odprowadza wodę z kopalni na powierzchnię, do rzeki Dramy. W 1884 roku powstała z kolei Stacja Wodociągowa „Staszic” z nowoczesnym parkiem maszynowym. Pokopalniane obiekty tarnogórskie mają nazwy świadczące m.in. o wierze górników. Jedna ze sztolni, wydrążona jeszcze w XVII wieku, nazywa się „Boże, wspomóż”. Szybem „Anioł”, zbudowanym po 1789 roku, zjeżdża się dziś w głąb Zabytkowej Kopalni Srebra w Tarnowskich Górach, by zwiedzać podziemia kopalni. Część trasy, która jest wypełniona wodą, przepływa się łodziami.