Cena eurochleba

Zwykle problem długotrwałych wyjazdów dotyczy ojców, choć coraz częściej wyjeżdżają również matki, a także oboje rodzice. Mamy wyjeżdżają często do krótkich letnich prac sezonowych, które nie wpływają znacząco negatywnie na kondycję rodziny. – Z wyjazdem rodzica trudniej jest pogodzić się dziecku młodszemu. Smutek wyraża się np. w rysunkach – dodaje J. Michałek. Otóż dziecko, którego tata wyjechał za chlebem, rysuje rodzinę… już bez niego. Niełatwe też bywają powroty rodzica po dłuższej nieobecności, gdy dziecko reaguje na jego obecność nieufnością lub lękiem. Sam ojciec też nie zawsze wie, jak się zachować. Dominuje tu postawa satrapy, który po powrocie wszystkich ustawia do pionu, albo „zrezygnowanego kibica”, który nie chce angażować się w problemy. Jest też wreszcie postawa „świętego Mikołaja”, czyli rekompensowanie nieobecności prezentami. Z mamami bywa, niestety, podobnie. – Była taka smutna sytuacja... Otóż dziecko powiedziało matce, żeby ta została dłużej, bo chciało dostać kolejny prezent. Dla kobiety był to podwójny ból i cierpienie. Raz, że musiała wyjechać, a dwa, że dziecko cieszyło się nie tyle z niej samej, co właśnie z prezentów – wspomina J. Michałek.

U dzieci starszych następuje już racjonalizacja wyjazdu. – Zauważa się tu ciekawą prawidłowość. Otóż jeżeli rodzic wyjeżdża za granicę i jest to tzw. emigracja przetrwania, czyli wynikająca z tego, że w domu brakuje pieniędzy na podstawowe rzeczy i rodzice są bez pracy, wówczas dzieci bardziej ten wyjazd akceptują – mówi J. Michałek. Jeżeli jednak jest to emigracja „ze zbytku”, czyli dla zdobycia dóbr materialnych, które nie są niezbędne do życia, to dzieci nie będą już tak wspaniałomyślne i tolerancyjne dla rodziców. Buntują się. – Z badań przeprowadzonych na Śląsku wynika, że tam ten problem zaczął się już wcześniej, od wyjazdów do Niemiec. Dzieci wolałyby, żeby tata wrócił szybciej, niż żeby przywiózł więcej pieniędzy i prezentów – wyjaśnia. Doktorantka z UG jest też psychologiem w tczewskim gimnazjum. U około 5 proc. dzieci, przychodzących do niej z problemami wychowawczymi, trudności związane są z migracją zarobkową. Ale to tylko wierzchołek góry lodowej, bo dzieci fakt wyjazdu rodzica ukrywają i wstydzą się o tym powiedzieć. Nauczyciele dowiadują się, że obojga rodziców nie ma w Polsce, kiedy potrzebna jest np. ich zgoda na wyjazd dziecka na wycieczkę, a nie ma kto jej udzielić.

Żeby rozłąka nie kończyła się problemami osobowościowymi u dzieci, konieczne są regularne wizyty rodziców, minimum raz w miesiącu. Do tego środki komunikacji, takie jak internet – a więc mejle, rozmowy przez Skype’a – i telefony. Pod względem wyjazdów za pracą, a więc także „eurosieroctwa”, najgorszą sytuację odnotowano w województwach zachodniopomorskim, warmińsko-mazurskim i świętokrzyskim, skąd emigruje najwięcej osób. W województwie pomorskim problem wyjazdów rodziców na czas do dwóch miesięcy dotyka 13,1 proc. dzieci w wieku szkolnym, a licząc wszystkie wyjazdy, krótsze i dłuższe, jest to grupa aż 27,3 proc. dzieci. Problem huśtawki emocjonalnej – gdy rodzic wraca i wyjeżdża – dotyka zatem blisko co trzeciego młodego Pomorzanina! Głównie z terenów wiejskich i małych miasteczek, mniej z samego Trójmiasta. Najbardziej dramatyczne są losy dzieci, które rodzice oddają na jakiś czas do domów dziecka, tłumacząc, że nie mają z kim ich zostawić. Tu, niestety, brak jest szczegółowych danych ilościowych. Problem wypłynął w 2008 r. i wtedy też właśnie pojawił się wspomniany termin „eurosieroctwo”.

Doświadczenia siostry dyrektor

Siostra Rajmunda Grażyna Witkowska, benedyktynka misjonarka, jest od 12 lat dyrektorem niepublicznego przedszkola w Brzeźnie. Do placówki uczęszcza około setki maluchów. – Z problemem rozwodów spotykamy się coraz częściej. Jest on często spowodowany pracą zarobkową jednego z rodziców za granicą. Mówimy tu aż o jednej trzeciej podopiecznych – stwierdza. Nietrudno takie dziecko rozpoznać. Nie potrafi się cieszyć, zaszywa się w kącie i przebywa w samotności. – Smutny jest widok 3-letniego maluszka, który jest przygnębiony. Ale na rozwód nigdy nie ma dobrego wieku… – mówi równie smutno s. Rajmunda.