Ordo Iuris: Standardy opieki okołoporodowej są potrzebne

We wrześniu 2012 r. Minister Zdrowia wydał rozporządzenie w sprawie standardów postępowania medycznego przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki okołoporodowej sprawowanej nad kobietą w okresie fizjologicznej ciąży, fizjologicznego porodu, połogu oraz opieki nad noworodkiem. Zawarte w rozporządzeniu zasady miały w oparciu o aktualną wiedzę medyczną, poprawić sytuację pacjentek korzystających z opieki okołoporodowej poprzez ograniczenie nadmiernej medykalizacji porodu fizjologicznego, stosowanie zasad trójstopniowej opieki perinatalnej i zwiększenie troski o przestrzeganie praw pacjenta.

Uchwalone w czerwcu 2016 r. zmiany w ustawie o działalności leczniczej ograniczą możliwość wydawania standardów jedynie do wymiaru standardów organizacyjnych opieki zdrowotnej. Zmian tych dokonano na skutek interwencji Naczelnej Izby Lekarskiej z pominięciem szerszych konsultacji społecznych. Według Ministerstwa Zdrowia, od tej pory opisem procedur okołoporodowych mają zajmować się towarzystwa naukowe.

Zmiana ta może negatywnie odbić się na poziomie opieki okołoporodowej, a w sposób szczególny na wskaźniku zgonów okołoporodowych, który w Polsce jest obecnie na bardzo niskim poziomie w skali Europy i świata. Standardy opieki okołoporodowej mające formę przepisów powszechnie obowiązujących wzmacniają m.in. gwarancję realizacji praw pacjenta do informacji i skutecznego dochodzenia przysługujących mu uprawnień z zakresu opieki medycznej. Standardy medyczne leczenia tworzone przez towarzystwa naukowe nie będą stanowić podstawy dla skarg pacjentów z uwagi na ich niewiążący charakter. Warto wskazać, że standardy przyjmowane przez towarzystwa naukowe niejednokrotnie publikowane są wyłącznie np. w branżowych czasopismach.

Uchylenie standardów opieki okołoporodowych stoi w sprzeczności z zobowiązaniami wynikającymi z wiążących Polskę umów międzynarodowych. Art. 24 ust. 2 pkt c Konwencji o Ochronie Praw Dziecka zobowiązuje Państwa-strony do podjęcia niezbędnych kroków w celu zapewnienia matkom właściwej opieki w okresie przed i po urodzeniu dziecka. Zgodnie z Programem Działań przyjętym na Międzynarodowej Konferencji na rzecz Ludności i Rozwoju w Kairze w 1994 r., wszystkie państwa mają także obowiązek zapewniać dostęp do usług związanych ze zdrowiem matki w ramach podstawowej opieki zdrowotnej poprzez m.in. zapewnienie odpowiedniej opieki okołoporodowej, unikanie przeprowadzania cięć cesarskich czy przeprowadzanie porodów przez wykwalifikowany personel (najlepiej przy asyście położnych i pielęgniarek). Również Światowa Organizacja Zdrowia wielokrotnie (1996, 2015) wydawała wytyczne w zakresie opieki, jaką służba zdrowia powinna zapewnić rodzącym kobietom. Warto zauważyć, że określanie standardów i rekomendacji w zakresie opieki okołoporodowej w krajach zachodnich nie jest rzadkością. W 2007 r. dokument taki ukazał się w Wielkiej Brytanii, zaś w 2009 r. rekomendacje dla szpitali położniczych opublikowało hiszpańskie Ministerstwo Zdrowia i Polityki Społecznej.

Z tych racji, istnienie określonych w drodze rozporządzenia ministerialnych standardów uznać należy za szczególnie cenne i pożądane.

Jak wskazuje jednak dr Błażej Kmieciak z Centrum Bioetyki Instytutu na Rzecz Kultury Prawnej Ordo Iuris – „alternatywnym dobrym rozwiązaniem byłoby, gdyby Ministerstwo Zdrowia decydowało się wydawać standardy przygotowane przez konsultanta w danej dziedzinie medycyny. Podobne standardy, uprzednio konsultowane z różnymi towarzystwami naukowymi, mogłyby być następnie dołączane do określonych aktów wykonawczych. Takie ujęcie pozwala, by przepisy konstruowane były na podstawie aktualnego stanu wiedzy”.