Poza prawem

Przewlekłość tego typu spraw wynika głównie z oczekiwania na opinię biegłego, a właściwie zespołu biegłych z katedr i zakładów medycyny sądowej. Ma to kluczowe znaczenie, gdyż w przypadku oskarżenia o błędy medyczne jedynie fachowa ekspertyza może potwierdzić zarzuty lub im zaprzeczyć. Często zapewne nie jest to łatwe do oceny, gdyż przecież nie tylko błędy lekarzy powodują, że terapia okazuje się nieskuteczna: chory umiera albo nigdy nie będzie mógł powrócić do zdrowia.

Poważnym problemem jest fakt, że lekarze generalnie unikają oceniania działań kolegów po fachu, co trudno nazwać inaczej niż źle pojętą solidarnością zawodową. W celu wyznaczenia zakładu medycyny sądowej, który podejmie się wydania opinii sądowo-lekarskiej, prokurator prowadzący postępowanie przygotowawcze kieruje zapytanie do wszystkich ośrodków naukowo-badawczych – katedr i zakładów medycyny sądowej w ośrodkach akademickich w kraju. Jednak bardzo często prokuratorzy spotykają się z odmową wydania opinii sądowo-lekarskiej przez zespoły biegłych. Najczęściej są one uzasadniane obciążeniem analogicznymi sprawami (wymagającymi interdyscyplinarnej zespołowej opinii biegłych o najwyższych kwalifikacjach), brakiem biegłych o konkretnych specjalizacjach i brakiem możliwości współpracy z lekarzami specjalistami niezbędnymi do wydania opinii. W efekcie brak opinii paraliżuje proces dochodzeniowy, upływają kolejne terminy, aż wreszcie sprawa ulega przedawnieniu i zostaje umorzona.

Także prokuratury nie są przygotowane do prowadzenia tego typu postępowań, abstrahując już od kwestii, czy w każdym przypadku wykazują się wystarczającym profesjonalizmem oraz zaangażowaniem, aby sprawę doprowadzić do końca. Prace sejmowej komisji śledczej w sprawie Amber Gold pokazują, że niekompetencja prokuratorów różnego szczebla, którzy nie ponieśli za to żadnych konsekwencji zawodowych, to raczej norma aniżeli przypadek wyjątkowy. Jeszcze w okresie, gdy funkcjonowała Prokuratura Generalna, przeprowadzono analizę praktyki prokuratorskiej w zakresie postępowań przygotowawczych dotyczących błędów medycznych prowadzonych lub nadzorowanych przede wszystkim w prokuraturach rejonowych. Wyniki tej analizy były alarmujące. Stwierdzono bowiem, że w 60 proc. badanych spraw postanowienie o umorzeniu postępowania było niezasadne, wydane bez należytego wyjaśnienia istotnych dla rozstrzygnięcia spraw i bez przeprowadzenia wszystkich niezbędnych dowodów mających na celu wszechstronne wyjaśnienie okoliczności czynu, który był przedmiotem postępowania. Mówiąc wprost: partactwo, bezmyślność, lekceważenie podstawowych zasad pracy prokuratorskiej. Czy kogoś z tego powodu spotkały jakiekolwiek konsekwencje służbowe? Bardzo wątpię.

Środki zaradcze

Pewną nadzieję na zmianę daje rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z kwietnia 2016 r. o utworzeniu odrębnych komórek organizacyjnych w prokuraturze zajmujących się sprawami karnymi zawiązanymi z błędami lekarskim. W prokuraturach regionalnych mogą być utworzone Samodzielne Działy do spraw Błędów Medycznych zajmujące się prowadzeniem i nadzorowaniem spraw dotyczących błędów medycznych, których skutkiem jest śmierć pacjenta. Natomiast na poziomie prokuratur okręgowych mogą być utworzone działy do prowadzenia i nadzorowania wspomnianych spraw, których skutkiem jest ciężkie uszkodzenie ciała człowieka. Jednocześnie Prokurator Krajowy zarządzeniem z 29 kwietnia 2016 r. wprowadził koordynowanie przez Departament Postępowania Przygotowawczego Prokuratury Krajowej postępowań przygotowawczych dotyczących błędów medycznych prowadzonych lub nadzorowanych w podległych jednostkach prokuratury. Same zmiany organizacyjne, nawet najlepsze, nie zmienią złej praktyki, dopóki wszyscy zainteresowani – zarówno prokuratorzy, jak i lekarze – nie uznają dochodzenia sprawiedliwości w kwestii błędów medycznych za ważny problem społeczny, który dotyka wielu z nas.