No to kanał!

Spływaj!

Na niebie wszelkie odmiany szaroburości. Chłodnawo. Deszcz zapowiada pierwszy solidny atak jesieni. Trudno się przyzwyczaić po dwóch miesiącach tropikalnych upałów. Płyniemy od końca, bo początek 40-kilometrowego kanału znajduje się w Kędzierzynie-Koźlu, na 98. kilometrze Odry. Mniej więcej w połowie drogi mija się granicę województw śląskiego i opolskiego. Głównym „źródłem zasilania” jest Kłodnica oraz jeziora i zbiorniki wodne: Dzierżno Duże i Dzierżno Małe. Sezon żeglugowy trwa tu przeciętnie 270 dni, od 15 marca do 15 grudnia, ale turyści pływają do końca października.

Barki z tonami węgla sunące na zachód – taki obrazek pamiętają starsi mieszkańcy Gliwic. Dopiero kilka lat temu kanał zaczął przyciągać turystów jak magnes. Nie dziwię się. „To śląska Amazonka” – cmokali z zachwytu znajomi, którzy podglądali z wody dziesiątki oblegających drzewa kormoranów. Niektórym udało się nawet dostrzec na nabrzeżu bobry.

Marina Gliwice jest prywatną przystanią stworzoną przed laty przez zafascynowaną żeglowaniem Ewę Sternal. Po kanale popływamy głównie w weekendy. W ciągu godzinki zaliczymy śluzowanie w Łabędach, a ci, którzy chcą podpatrywać z bliska życie kormoranów (ptaki zadomowiły się przy Dzierżnie Dużym), muszą ruszyć na dłuższy rejs. Są też rejsy przy muzyce i kulinarne, trafiające „do serca przez żołądek”. Za serwowanie dań odpowiedzialne są różne miejscowe restauracje. Kilkukrotnie w ciągu roku statek sunie w najdłuższy rejs: na zachód, w stronę Koźla.

Komory i kormorany

To kanał na poziomie. W górę i w dół, w górę i w dół – tak wygląda ten rejs. Pół życia spędziłem na Suwalszczyźnie, więc śluzowanie nie jest dla mnie nowością. Tyle że budowane przez inżynierów-oficerów powstania listopadowego śluzy na Kanale Augustowskim są o wiele mniejsze. Drewniane, otwierane nieśpiesznie przez mężczyzn opierających się o nie plecami lub za pomocą korb. Dopiero na Kanale Gliwickim widać jak na dłoni różnicę poziomów.

Na potężnej śluzie Łabędy „Foxtrot” w błyskawicznym tempie unosi się 4 m w górę. To naprawdę robi wrażenie. Wielkie lanie wody. Potężne bramy poruszane są przez maszynerię. Niemieccy konstruktorzy przygotowali budowlę na... 120 śluzowań na dobę! Potężne wrota śluzy miały być nieustannie w ruchu. Przy takiej przepustowości i eksploatacji Kłodnica wyschłaby jak wiór, więc architekci przygotowali system oszczędzania wody.

Statek dosłownie wyskakuje w górę. Wszystko przebiega szybko i sprawnie. Mniej misterium niż na łączącej augustowskie Jezioro Białe ze Studzienicznym śluzie Przewęź, ale tak dzieje się zawsze, gdy maszyny zastępują człowieka. A poza tym, jak wspominałem, zauważa się tu jednak różnicę poziomów. Za burtą widać pociągi, które mkną w stronę Opola.

Komory zamykane są potężnymi zasuwami. Jeśli wybierzecie się na 6-godzinny rejs do Koźla, będziecie musieli kilkukrotnie śluzować (różnica poziomów kanału wynosi aż 43,6 m!). Sześć podwójnych śluz komorowych to prawdziwe zabytki techniki. Największą z nich zbudowano przy kędzierzyńskim osiedlu Kłodnica, gdzie różnica poziomów wody wynosi aż 10,4 metra.

Jedna ze śluz zbudowana została „na słoninie”. Kolosa w Dzierżnie (różnica poziomów wody 10,2 m) budowano na piaskach, które momentalnie były podmywane przez wody gruntowe. Napływowi wody do głębokich wykopów zapobiegano w sposób godny pomysłowego Dobromira. Uszczelniano je… słoniną, a dopiero później zalewano betonem. „Bez złośliwości można powiedzieć, że podłożono budowniczym świnie” – rzuca jeden z pasażerów.

Wracamy do gliwickiej mariny. Wyskakujemy na suchym lądzie. Jeszcze tylko tradycyjnie pyszne lody na pobliskiej stacji kolejowej (mniam!) i wracamy do domu. Aha! Na pytanie Jerzego Porębskiego ze Starych Dzwonów „Gdzie ta keja?” odpowiadam: „W Łabędach”.•