Wiatr od połonin

Przyszłość przeszłości nie pamięta?

Do końca wojny Wetlina nazywała się Wetłyna (od wierzby), miała ponad 1000 mieszkańców, prawie wyłącznie Ukraińców, ciągnęła się przez 7 km i miała jedną z największych w Karpatach cerkiew. Pola uprawne ciągnęły się aż pod połoninę. Latem 1946 r. wnętrze cerkwi zostało spalone przez żołnierzy LWP. Cztery lata później mury świątyni zostały wysadzone przez żołnierzy WOP. Z ruin zachowała się tylko część muru kopuły, która posłużyła do wykonania kapliczki poświęconej Bogurodzicy. Jedyna ocalała ikona znajduje się w muzeum w Sanoku. W 1947 r., po akcji „Wisła”, wieś została całkowicie wysiedlona, domy spłonęły. Na długie lata zostało tu tylko wojsko, robotnicy leśni i leśnicy oraz więźniowie wykorzystywani do ciężkich prac. Pod koniec lat 50. Wetlina zaczęła się zaludniać nowymi osadnikami.

Bronisław Moskot był jednym z pierwszych. Przyjechał 11 stycznia 1959 r. Pociągiem do Zagórza. Stamtąd pocztowym lublinem dotarli do Baligrodu. – W Baligrodzie wziąłem walizkę na kijek i piechotą poszliśmy do Kalnicy (30 km) – wspomina. – Doszliśmy nad ranem. I wreszcie położyliśmy się spać w baraku dla robotników cegielni, która była tam, gdzie dziś stoi nowy kościół – opowiada. Dostał 2 koce, a w baraku w nocy zupa zamarzała w garnku. Znalazł pracę przy wycince drzew. Wtedy jeszcze nie wiedział, że zostanie tu na stałe. W 1963 r. pan Bronisław ożenił się i zamieszkał z żoną pod Wetliną (dzisiaj jest tam rezerwat przyrody). – To była całkiem inna wieś niż teraz – wspomina. – Były na przykład tylko 3 samochody: wojska, leśnictwa i jeden prywatny – dodaje.

Z samochodami wiąże się wydarzenie, które daje pojęcie o codziennym życiu w Wetlinie początku lat 60. Zimą 1964 r. Moskotom urodziła się córka. Chcieli ją ochrzcić, parafia była w odległej o 20 km Cisnej. – Mróz był taki, że ksiądz powiedział, żeby nie wozić niemowlaka, tylko ochrzcić w domu – opowiada Bronisław Moskot.

– W sobotę przywieźliśmy księdza tym jedynym prywatnym samochodem. Odbyły się chrzciny. Samochód się zepsuł. Nie szło naprawić. Noc się zrobiła, ksiądz zaczął się niecierpliwić, bo w niedzielę musiał odprawić Mszę w Cisnej. Poszedłem prosić wojsko albo leśnictwo, żeby odwieźli księdza na parafię. Żadnego samochodu nie było. Chodziłem więc między leśnictwem a strażnicą, 2 km w jedną stronę, w nadziei, że samochód się pojawi. W domu się niepokoili. Komórek nie było, żeby powiadomić, jaka sytuacja.

Dochodziła północ, gdy brat żony zdecydował, że odwiozą księdza saniami zaprzężonymi w konie. Opatulili go jak mogli, bo był tęgi mróz i śnieżyca. Mijali mnie na drodze, więc dałem księdzu swój kożuch, żeby nie przemarzł, a sam w marynarce wróciłem do domu.

Sąsiadami Moskotów było wtedy bezdzietne małżeństwo Ukraińców. Oboje po wyrokach za udział w oddziale UPA. – To byli dobrzy ludzie – wspomina pan Bronisław. – On był stolarzem, ona opiekowała się naszymi dziećmi. Jak je pięknie utulała. Brała zapłakane, oddawała spokojne, śpiące.

W Wetlinie długo nie było kościoła. Nabożeństwa odprawiano w prywatnych domach. Sytuacja uległa zmianie latem 1973 r. za sprawą Bronisława Moskota i ks. Antoniego Kołodzieja, proboszcza z Cisnej. Moskot dostał pismo, że w związku z wielką akcją harcerską „Bieszczady 40” nieprzydatne obiekty można oddać harcerzom. Pomyślał, że ma do dyspozycji szopę, która nadawałaby się na kaplicę. Uzgodnił jeszcze z sąsiadem Ukraińcem, czy polski kościół może stanąć na miejscu zburzonej cerkwi i cmentarza. Wtedy, zgodnie z zezwoleniem, sprzedał szopę osobie prywatnej, czyli ks. Kołodziejowi, którego partyjni urzędnicy z widzenia nie znali, bo nie brali udziału w nabożeństwach.

W nocy z 27 na 28 lipca do szopy został przymocowany krzyż, a rankiem ks. Kołodziej odprawił tam pierwszą Mszę św. Władze dostały szału. Usiłowały zniszczyć kaplicę za pomocą spychacza. Przez kilka dni i nocy w sierpniu 1973 r. mieszkańcy pilnowali jej i nie dopuścili do zburzenia. W roku 1979 bez zezwolenia wybudowano w tym miejscu pierwszy drewniany kościół. Ordynariusz diecezji przemyskiej abp Ignacy Tokarczuk poświęcił kościół i powierzył go franciszkanom oraz erygował obejmującą Wetlinę, Smerek, Kalnicę i Strzebowiska parafię pw. Miłosierdzia Bożego.

Bronisław Moskot otrzymał w tym czasie trzy razy dyscyplinarne zwolnienie z pracy. Wiele razy wzywany był na przesłuchania przez SB. Przetrwał wszystko.

Wetlina odrodziła się na nowo z nowymi ludźmi, którzy przyjechali z całej Polski. Długo nie mogli zapuścić tu korzeni. Gdy ktoś z mieszkańców umierał, rodzina odwoziła ciało do rodzinnej miejscowości. – Otworzyliśmy cmentarz i mieliśmy wielki kłopot, bo nikt nie chciał być na nim pochowany jako pierwszy – opowiada o. Amadeusz, proboszcz parafii w Wetlinie. – I przyszedł moment przełomowy. Znak, że nowi osadnicy czują, że to jest ich miejsce.