Zobacz, znikam

Wołanie o pomoc

W przeważającej liczbie planowanych samobójstw młodzież wysyła wyraźne sygnały o swoim stanie, niemocy, bezsilności i myślach o samounicestwieniu. Większość nastolatków, mimo beznadziejnej sytuacji, nie chce umierać. Prawie zawsze wysyłają wyraźne werbalne i niewerbalne sygnały do najbliższego otoczenia. Często wprost mówią o swoich planach. Jest to rozpaczliwe wołanie o pomoc, zrozumienie i otrzymanie wsparcia. Ponad 25 proc. nastolatków po nieudanej próbie samobójstwa mówi, że poszukiwało pomocy u dorosłych, jednak jej nie otrzymało.

Jakie zachowania mogą być sygnałem, że dziecko jest zagrożone samobójstwem lub znalazło się w stanie poprzedzającym myśli o nim? Najbardziej czytelną wskazówką jest spora zmiana w zachowaniu, nastroju i osobowości. Wycofanie się z kontaktów rodzinnych i z rówieśnikami, trudności z koncentracją, które często prowadzą do pogorszenia się nauki i ocen w szkole. Następują zmiany w trybie życia, co najczęściej objawia się zaburzeniami snu i jedzenia. Dzieci mogą być zbyt senne i apatyczne lub mieć problemy z zaśnięciem. Stają się znudzone, tracą zainteresowania i rezygnują z wcześniej lubianych czynności (sport, taniec, muzyka). Przestają dbać o swój wygląd i higienę osobistą. Pojawiają się także dolegliwości fizjologiczne, takie jak ból żołądka, uczucie ciągłego zmęczenia czy bóle głowy.

Prawdziwym alertem dla rodziców, znajomych czy nauczycieli powinny być nagłe zmiany nastrojów prowadzące do impulsywnego działania, takiego jak wybuchy agresji, ucieczki z domu (szkoły), zachowania związane z przemocą i buntem. Sygnałem ostrzegawczym jest fascynacja śmiercią i rozmowy o samobójstwie i jego planowaniu. Często w takich przypadkach w rozmowach pojawiają się stwierdzenia: „Niedługo przestanę być dla Ciebie problemem”; „To nie ma znaczenia”; „Jestem złym człowiekiem”; „Jestem niczym”; „Nie warto się mną przejmować”; „Chciałbym umrzeć. Zamierzam się zabić” czy „Nie powinnam się urodzić”. Znamienny jest moment pozornej poprawy nastroju, który może objawiać się dobrym humorem, pogodą ducha i zadowoleniem. Jeśli stan taki nie był poprzedzony żadną profesjonalną pomocą specjalisty, oznaczać może etap pogodzenia się z podjętą decyzją o śmierci. Często jest to powiązane z rozdawaniem swoich rzeczy i pisaniem testamentu lub listu pożegnalnego. Nierzadko stany emocjonalne nastolatków można odczytywać też z ich twórczości literackiej, fotograficznej czy plastycznej.

Wymienione objawy mogą być początkiem bardzo poważnego problemu. Im wcześniej zostaną zauważone, tym większe będzie prawdopodobieństwo udzielenia wsparcia młodemu człowiekowi w kryzysie. Najczęściej wynikają one jednak z braku zainteresowania i wsparcia najbliższych, sytuacji konfliktowych w szkole i braku porozumienia z rówieśnikami. Nierzadko prowadzi to do ucieczki w nałogi (narkotyki, alkohol), a w konsekwencji do zamachu na własne życie.

Jeden dzień wart całe życie

To tytuł kampanii zorganizowanej przez Fundację Zobacz… JESTEM. Jak piszą organizatorzy, problem samobójstw wśród dzieci i młodzieży osiągnął ogromną skalę. Wpływ na to ma także nieograniczony dostęp do informacji oraz grup internetowych interesujących się podobnymi tematami. Nie chodzi o straszenie czy wywoływanie poczucia winy, ale o zwrócenie uwagi na rozwiązania, które pozwolą uniknąć tragedii. Przesłankami chroniącymi młodzież przed podjęciem tak dramatycznej decyzji jest czas poświęcony im przez najbliższych, zainteresowanie i pomoc w trudnych dla dziecka sytuacjach. Rolą rodziców i szkoły jest nauczenie dzieci radzenia sobie z niepowodzeniami czy rozczarowaniami, umiejętności rozwiązywania konfliktów, angażowania się w społeczność, określania celów... Ważne jest dostrzeganie swojej wartości i niezwykłości, radości z sukcesów i nawiązywanie dobrych relacji z rówieśnikami. Istotna też jest umiejętność skutecznego poszukiwania pomocy i rady, odpowiedzialność za innych czy umiejętność kontrolowania i dzielenia się swoimi emocjami. Nie bez znaczenia jest również wyrobienie u młodego człowieka poczucia sensu życia i silne osadzenie w religii. Na stronie Fundacji zobaczjestem.pl znaleźć można wiele materiałów edukacyjnych dotyczących problemu samobójstw u dzieci i młodzieży. Warto skorzystać. Czasem jeden dzień może ocalić komuś życie.