Wzrósł odsetek Polaków preferujących partnerski model życia małżeńskiego

Badanie pokazało, że 59 proc. Polaków żyje w związku małżeńskim, 26 proc. to kawalerowie i panny, 10 proc. to wdowcy i wdowy, a 5 proc. to osoby rozwiedzione. Jednocześnie 41 proc. definiujących się jako kawaler lub panna jest z kimś z związku, 29 proc. osób rozwiedzionych ma partnera, a wśród wdów i wdowców partnera lub partnerkę ma 2 proc. badanych.

Jak zaznaczono, kluczowe dla badanych kwestii preferowanego modelu życia małżeńskiego jest wspólne gospodarowanie, dlatego wszystkich biorących udział w badaniu, pozostających w związku (formalnym lub nie) zapytano, czy mieszkają z partnerem lub partnerką (w tym też z mężem lub żoną). Wśród ogółu badanych zamieszkiwanie z drugą osobą deklaruje 62 proc., a wśród poszczególnych grup: 99 proc. będący w związku małżeńskim, 67 proc. osób rozwiedzionych, ale żyjących w ponownym związku, i 44 proc. kawalerów i panien będących obecnie w związku.

58 proc. badanych jako preferowany wskazuje model partnerski, w którym mąż/partner i żona/partnerka mniej więcej tyle samo czasu przeznaczają na pracę, zawodową i oboje w równym stopniu zajmują się domem i dziećmi. Model tradycyjny, w którym jedynie mąż/partner pracuje, zarabiając wystarczająco na zaspokojenie potrzeb rodziny, żona/partnerka zajmuje się prowadzeniem domu, wychowywaniem dzieci, wskazało 14 proc. badanych.

Model nieproporcjonalnie żeński, w którym zarówno mąż/partner, jak i żona/partnerka pracują zawodowo, mąż/partner poświęca więcej czasu na pracę zawodową, żona/partnerka oprócz pracy zawodowej zajmuje się prowadzeniem domu i wychowywaniem dzieci wskazało 20 proc. badanych

Model nieproporcjonalnie męski, w którym zarówno mąż/partner, jak i żona/partnerka pracują zawodowo, żona/partnerka poświęca więcej czasu na pracę zawodową, mąż/partner oprócz pracy zawodowej zajmuje się prowadzeniem domu i wychowywaniem dzieci wskazało 5 proc. badanych.

Model odwrócony, w którym jedynie żona/partnerka pracuje, zarabiając wystarczająco na zaspokojenie potrzeb rodziny, a mąż/partner zajmuje się prowadzeniem domu, wychowywaniem dzieci, wskazał 1 proc. badanych.

W porównaniu z badaniem realizowanym w 2013 r. znacznie wzrosło poparcie dla modelu partnerskiego. Przez długi czas odsetek zwolenników tego rozwiązania utrzymywał się na zbliżonym poziomie - ok. 41-48 proc. w latach 2004-2013 - ale od ostatniego pomiaru wzrósł o 12 punktów procentowych.

Jednocześnie zmalało wybieranie modeli obciążających głównie kobiety jako najlepszych dla rodziny.

Preferowanie modelu tradycyjnego zmalało z 23 proc. do 14 proc. w ostatnich siedmiu latach, a odsetek osób uważających za najbardziej pożądany model nieproporcjonalny żeński spadł w tym samym czasie z 22 proc. do 20 proc. Większa zmiana w przypadku tego ostatniego modelu dotyczy lat 2012-2013 - wówczas jego popularność zmalała o 5 punktów procentowych.

Sytuacja, w której oboje partnerzy pracują, a mąż dodatkowo zajmuje się prowadzeniem domu, pojawiła się jako możliwość do wyboru w badaniu dopiero w 2013 r. Wybrało ją wówczas, jako preferowany model, 6 proc. respondentów, obecnie poparcie dla tego rozwiązania wynosi 5 proc. Odsetek wskazań na model odwrócony utrzymuje się na poziomie 1 proc.

Jak zauważa CBOS, siedem lat temu model partnerski był znacznie częściej wybierany jako preferowany przez kobiety niż przez mężczyzn, podczas gdy obecnie ta różnica się zatarła i podobny odsetek kobiet i mężczyzn uważa równy podział obowiązków zawodowych i domowych za optymalne rozwiązanie. Również podobne odsetki obu płci wskazują model nieproporcjonalny żeński jako preferowany, a w poprzednim badaniu był on nieco częściej wybierany przez respondentki.

Mężczyźni nadal chętniej niż kobiety wybierają model tradycyjny. Z kolei partnerki i żony nieco chętniej wskazują na model nieproporcjonalny męski, czyli taki, w którym mężczyzna zarówno pracuje, jak i zajmuje się domem i dziećmi, podczas gdy kobieta skupia się na aktywności zawodowej.

Respondentki opowiadające się za partnerskim modelem związku są najczęściej w wieku 18-24 lata, mieszkają w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców, mają wyższe wykształcenie, pracują jako średni personel, technicy, zajmują kierownicze stanowiska lub wykonują specjalistyczne zawody, a także są pracownikami administracyjno-biurowymi lub prowadzą własną działalność gospodarczą.

Z kolei aprobacie modelu tradycyjnego wśród kobiet sprzyjają niższe wykształcenie, bycie gospodynią domową oraz dochody na członka gospodarstwa domowego mieszczące się w przedziale 1000-1499 zł.

Kobiety o poglądach lewicowych nieco częściej niż te identyfikujące się z prawicą preferują model partnerski związku, podczas gdy badane o poglądach prawicowych częściej wybierają model tradycyjny.

Również religijność wpływa na preferowany przez kobiety podział obowiązków zawodowych i rodzinnych w związku - im większa częstość praktyk religijnych, tym większa aprobata dla tradycyjnego układu, a rzadsze praktyki (lub ich brak) idą w parze z preferowaniem modelu partnerskiego.

Mężczyźni preferujący model partnerski są najczęściej w wieku 25-34 lata (a więc nieco starsi niż kobiety, które najczęściej go wybierają), również mieszkają w miastach liczących powyżej 100 tys. mieszkańców i mają wyższe wykształcenie. Wyraźniej niż wśród kobiet odsetek wskazań dla modelu równościowego jest tym wyższy, im większe dochody per capita badanego.

Z kolei poparcie dla modelu tradycyjnego wśród mężczyzn deklarują szczególnie badani z wykształceniem podstawowym lub gimnazjalnym i o miesięcznych dochodach w przeliczeniu na członka gospodarstwa domowego nieprzekraczających 1999 zł. Podobnie jak w przypadku kobiet znaczenie mają także preferencje polityczne ankietowanych, ale zależność od religijności nie jest już tak wyraźna.

CBOS podnosi też, że oczekiwania co do najlepszego dla rodziny układu obowiązków zawodowych i domowych różnią się zwykle od rzeczywistości. Dlatego - jak podano - w badaniu zadano też pytanie, jaki model rodziny jest aktualnie realizowany w związkach. Zadano je tylko osobom, które mieszkają z partnerem lub partnerką (w tym z mężem lub żoną).

37 proc. osób mieszkających z drugą osobą zadeklarowało, że realizują model partnerski. 21 proc. wskazało na model nieproporcjonalny żeński, a 17 proc. na tradycyjny. 4 proc. deklaruje, że w domu realizuje model nieproporcjonalnie męski, a 1 proc., że odwrócony. W 12 proc. przypadków podano, że ani mężczyzna, ani kobieta nie pracują zawodowo. 7 proc. badanych zadeklarowało, że realizuje inny model niż wymienione.

W porównaniu z poprzednim badaniem realizowanym w 2013 r.  o 10 punktów procentowych wzrósł odsetek ankietowanych deklarujących, że realizują model partnerski. Realizowanie układu nieproporcjonalnego żeńskiego i odwróconego w polskich związkach zmalało o 2 punkty procentowe. Realizowanie modelu nieproporcjonalnego męskiego deklaruje obecnie o 4 punkty procentowe mniej osób niż siedem lat wcześniej, a tradycyjnego o 3 punkty mniej. O 2 punkty wzrósł odsetek wskazań, że badani są obecnie w innej sytuacji, niż przewidują wymienione modele.

Realizowanie partnerskiego modelu rodziny częściej niż pozostali deklarują ankietowani w wieku 25-44 lata. Odsetek badanych, w których związkach wprowadzono takie rozwiązanie, wzrasta też wraz ze wzrostem wykształcenia respondentów. W grupach społeczno-zawodowych model partnerski zdecydowanie dominuje nad pozostałymi wśród przedstawicieli kadry kierowniczej i specjalistów z wyższym wykształceniem, średniego personelu, techników oraz pracowników administracyjno-biurowych. Zróżnicowanie odsetka osób realizujących model partnerski ze względu na uzyskiwane dochody w przeliczeniu na członka gospodarstwa domowego, a także poglądy polityczne nie jest jednoznaczne.

Sytuacja, w której tylko mężczyzna pracuje zawodowo, a kobieta zajmuje się domem i dziećmi, występuje częściej niż wśród pozostałych w grupie osób gorzej wykształconych i sytuowanych. Realizowaniu modelu nieproporcjonalnego żeńskiego sprzyja praca w prywatnym gospodarstwie rolnym, a także relatywnie najwyższe dochody per capita.

Badanie przeprowadzono od 19 do 29 października 2020 r. w ramach procedury mixed-mode na reprezentatywnej 1040-osobowej imiennej próbie pełnoletnich mieszkańców Polski, wylosowanej z rejestru PESEL. Każdy respondent wybierał samodzielnie jedną z metod badania: 49,7 proc. wybrało wywiad bezpośredni z udziałem ankietera (metoda CAPI), 35,1 proc. wybrało wywiad telefoniczny (CATI), 15,2 proc. wybrało samodzielne wypełnienie ankiety internetowej. We wszystkich trzech przypadkach ankieta miała taki sam zestaw pytań oraz strukturę.