Kapitał na emeryturę

Od 20 lat w Polsce systematycznie rośnie średnia długość życia. Statystyczny Polak żyje obecnie 72 lata, a statystyczna Polka nieco ponad 80 lat. W ciągu ostatnich dwóch dekad długość życia mężczyzn w Polsce wzrosła średnio o 2,5 roku, a kobiet o 3 lata. Wpływ na to mają przede wszystkim rozwój medycyny oraz profilaktyki w leczeniu chorób serca. Statystycznie mamy więc więcej czasu, by cieszyć się życiem po zakończeniu aktywności zawodowej. A to oznacza, że zgromadzony przez nas kapitał emerytalny musi wystarczyć na dłużej.

Jeśli więc nie zbierzemy większych środków, nasza emerytura będzie po prostu niższa. Dlatego odpowiednio wcześnie warto rozważyć możliwości dodatkowego oszczędzania.

Jak działa system emerytalny?

W naszym kraju funkcjonuje system emerytalny oparty w głównej mierze na zasadzie solidarności pokoleń, jednak od pewnego czasu próbuje się włączyć w ten mechanizm elementy systemu kapitałowego. Na czym te systemy polegają?

Solidarność pokoleń to zasada emerytalna, zgodnie z którą osoby aktualnie pracujące opłacają ze swoich składek świadczenia obecnym emerytom. System solidarności pokoleń nazywany jest inaczej systemem repartycyjnym.

W Polsce system repartycyjny jest oparty na tzw. zasadzie zdefiniowanej składki. Oznacza to, że wysokość otrzymywanej emerytury zależy od wartości składek wpłaconych w trakcie kariery zawodowej. Składki te są zapisywane na indywidualnych rachunkach w ZUS. Kiedy zdecydujemy się odejść na emeryturę i złożymy wniosek o świadczenie, zgromadzona na naszym rachunku w ZUS kwota jest dzielona przez przewidywane dalsze trwanie życia wyrażone w miesiącach. Jest to niejako obietnica państwa, że dostaniemy taką emeryturę, jaką sobie wypracujemy. Tyle że coraz dłuższy okres życia na emeryturze sprawia, iż środki zapisane na naszych rachunkach w ZUS muszą być dzielone przez więcej miesięcy, więc świadczenie emerytalne jest niewysokie. A poza, tym gdy suma bieżących wpłat do systemu nie wystarcza na wypłatę emerytur, trzeba dopłacić z budżetu państwa. Rozwiązaniem tych problemów może być wydłużenie wieku emerytalnego lub podwyższenie składek.

Nieco inaczej działa emerytalny system kapitałowy. Pracownik przez lata swojej pracy zarobkowej odkłada część swoich pieniędzy na indywidualne konta emerytalne, najczęściej w ramach funduszy emerytalnych, które na różne sposoby inwestują nasz kapitał, by jak najkorzystniej go pomnożyć. Po osiągnięciu wieku emerytalnego zebrane środki finansowe wraz z odsetkami są wypłacane w formie świadczenia emerytalnego.

Od 1999 r. w naszym kraju obowiązuje system mieszany. Składają się na niego trzy filary. Pierwszy (obowiązkowy) to ZUS – instytucja odpowiedzialna za część systemu opartą na zasadzie solidarności pokoleń, czyli repartycyjną. To ZUS zarządza większością naszych składek i wypłaca świadczenia dzisiejszym emerytom.

Drugi filar to dobrowolne Otwarte Fundusze Emerytalne, które mają charakter systemu kapitałowego.

W ramach trzeciego, również dobrowolnego, filaru możliwości dodatkowego oszczędzania na przyszłą emeryturę jest kilka. To Indywidualne Konta Emerytalne, Indywidualne Konta Zabezpieczenia Emerytalnego i Pracownicze Programy Emerytalne.

Programy i konta

Pracownicze Programy Emerytalne (PPE) to system zorganizowanego, grupowego, systematycznego gromadzenia środków na czas po zakończeniu aktywności zawodowej. Podstawową składkę opłaca pracodawca. Wynosi do 7 proc. wynagrodzenia pracownika. Pracownik może (ale nie musi) zadeklarować opłacanie składki dodatkowej i sam ustala jej wysokość. Obie składki nalicza i odprowadza do PPE pracodawca. Suma składek dodatkowych wniesionych przez uczestnika do jednego PPE w ciągu roku kalendarzowego nie może przekroczyć kwoty odpowiadającej 4,5-krotności przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok. W 2018 r. limit ten wynosi 19 993,50 zł. Pracodawca może prowadzić tylko jeden PPE, ale pracownik, jeżeli jest zatrudniony w kilku miejscach pracy, może przynależeć do programu działającego w każdym z tych miejsc. Zgromadzone w PPE oszczędności zostaną wypłacone pracownikowi, gdy ukończy on 60 lat i złoży wniosek o wypłatę, gdy nabędzie uprawnienia emerytalne, mając co najmniej 55 lat, albo gdy ukończy 70 lat (bez wniosku). W przypadku śmierci uczestnika PPE jego oszczędności odziedziczą bliscy.