Jak pogodzić pracę z życiem rodzinnym?

Okazuje się, że równowaga między życiem zawodowym i prywatnym to w Polsce wciąż swego rodzaju towar deficytowy. Z danych Eurostatu (2015 r.) wynika, że Polacy pracują przeciętnie 40 godzin i 42 minuty tygodniowo, podczas gdy statystyczny Europejczyk tylko 37 godzin i 10 minut. Blisko 80 proc. pracowników uważa, że zbyt dużo czasu poświęca na pracę, a ponad połowa deklaruje, że dopasowanie czasu pracy do obowiązków rodzinnych przychodzi im z trudnością. Aż 43,2 proc. ma problemy z jego dopasowaniem do opieki nad dziećmi, a 33,2 proc. – do opieki nad starszymi członkami rodziny. Jedynie 8,7 proc. kobiet i 13,7 proc. mężczyzn korzysta z elastycznego czasu w godzeniu życia zawodowego i rodzinnego, a tylko 5,3 proc. mam pracuje w domu, łącząc obowiązki z wychowaniem dziecka.

Eksperci prawa pracy oraz MRPiPS są zgodni, że istnieje potrzeba odwrócenia tego niekorzystnego trendu. Według danych Państwowej Inspekcji Pracy, firm oferujących elastyczne formy pracy jest bowiem w Polsce tylko 1 500. „Dziś młodym ludziom bardzo trudno jest utrzymać się z wynagrodzenia jednego z rodziców. Z drugiej strony, nawet gdyby tak było, to przecież chcemy się realizować zawodowo i mamy do tego prawo” – stwierdziła minister rodziny, pracy i polityki społecznej Elżbieta Rafalska.

W bardziej skutecznym łączeniu obowiązków zawodowych i pracy mogą pomóc zarówno sprawdzone, jak i nowe mechanizmy godzenia tych dwóch sfer życia. Trzeba jednak je promować zarówno wśród pracodawców, jak i pracowników, bo i pierwsi, i drudzy nie zawsze je znają. Pracodawcy często też boją się oferować takie mechanizmy jak telepraca, czas pracy ruchomy lub zadaniowy, praca weekendowa, głównie ze względu na potencjalnie wysokie koszty ich wdrożenia. Nie traktują ich też jako długoterminowej inwestycji. Inne formy przyjazne pracującym rodzicom (np. zakładowe żłobki) są natomiast wprowadzane pospiesznie i nie zawsze w porozumieniu z podwładnymi. W efekcie potem firmy je likwidują, zrażając się do kolejnych rozwiązań prorodzinnych. Pracownicy ponadto boją się korzystać z przysługujących im praw lub ulegają presji bezdzietnych współpracowników, którzy mogą dłużej zostać w pracy. To z kolei może mieć negatywny wpływ na poziom zadowolenia z własnego życia zawodowego.

To, czy i w jaki sposób pracownicy mogą godzić pracę z życiem rodzinnym, zwłaszcza na wczesnym etapie życia swoich dzieci, zależy głównie od kultury organizacyjnej danego przedsiębiorstwa. Dziś coraz częściej firmy są zdeterminowane, by wprowadzać jak najwięcej przyjaznych sposobów łączenia pracy i czasu wolnego tak, aby podwładni byli zadowoleni i nie odchodzili do innych firm. Nowe rozwiązania wymusza też konkurencja niemal w każdym sektorze na rynku pracy. 

Formy uelastycznienia pracy powinny być dostosowane do różnych rodzajów opieki rodzinnej: inne dla rodziców najmłodszych dzieci (0-3 lata), inne dla dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, wreszcie inne dla osób zajmujących się seniorami – wskazywał Marcin Budzewski z Instytutu Analiz Rynku Pracy.

MRPiPS w ramach projektu „Rodzina i praca – to się opłaca” przygotował platformę www.rodzinaipraca.gov.pl, której zadaniem jest upowszechnianie wiedzy na temat godzenia ról zawodowych i rodzinnych. Mogą z niej korzystać zarówno pracownicy, jak i pracodawcy. Pierwsi dowiedzą się, jakie rozwiązania przysługują zatrudnionym w poszczególnych rodzajach firm, drudzy – jakie mechanizmy mogą wprowadzić w swoim środowisku pracowniczym i jaki byłby koszt ich wdrożenia. Na stronie opisano 60 sposobów godzenia ról zawodowych i rodzinnych dostosowanych do różnego profilu przedsiębiorstw (dużych, średnich, małych, publicznych czy prywatnych itd.), wraz ze wskazaniem korzyści, jakie może przynieść ich wprowadzenie dla pracodawcy i pracownika.

– Obecnie mamy do czynienia z korzystną koniunkturą gospodarczą i to jest dobry czas na wprowadzanie takich mechanizmów w przedsiębiorstwach. Miejmy nadzieję, że na tyle trwale, że nawet, gdyby w przyszłości pojawił się kryzys ekonomiczny, od tych zmian nie będzie już odwrotu – uznała Joanna Kotzian z HRK S.A., która kierowała zespołem przygotowującym platformę.

Na stronie każdy pracownik może też sprawdzić własny poziom równowagi w łączeniu pracy z życiem prywatnym.