Aaa… kotki dwa

Szkodliwe dla snu

Ze wzrostem dostępu dzieci i nastolatków do elektroniki z ekranami (smartfon, komputer, tablet, telewizor) zaczęły narastać problemy z zasypianiem. Niebieskie światło typu led, emitowane przez ekrany, blokuje wyrzut melatoniny i opóźnia zaśnięcie. Dzieci i młodzież (a dotyczy to także dorosłych) przeglądające przed snem swoje konta społecznościowe, narażają się nie tylko na emocje, które temu towarzyszą, ale także na sztuczne pobudzenie. Niebieskie światło jest sygnałem: „wstań!” dla organizmu. W przypadku młodszych dzieci dodatkowym elementem może być nieodpowiedni dobór treści bajek do wieku. Dzieci, oglądając zbyt straszną dla siebie bajkę, mają potem problem z zaśnięciem albo wybudzają się w nocy częściej niż zwykle. Generalnie jest przyjęte, że co najmniej 2 godziny przed snem nie powinno się oglądać ekranów telewizorów, smartfonów, tabletów i komputerów. Innym elementem powodującym trudności w zasypianiu może być zbyt ciężkostrawna kolacja. Powinna ona być zjadana przynajmniej dwie godziny przed snem. Przy czym dzieci nie powinny kłaść się spać głodne.

Czekolada i kakao oraz mocna czarna herbata mogą przyczynić się do trudności w zasypianiu u dzieci młodszych, a u nastolatków dodatkowo mogą to spowodować wszystkie produkty zawierające kofeinę (w tym też napoje energetyzujące), guaranę i żeń-szeń. Podobnie wygląda to u osób dorosłych. Jak wykazały badania przeprowadzane na żołnierzach armii amerykańskiej, bardziej wydajna i regenerująca jest dwudziestominutowa drzemka w ciągu dnia niż zażywanie wszelkich substancji pobudzających, w tym narkotyków. Zasypianie zaburzają zbyt także intensywne, trwające do późnych godzin nocnych ćwiczenia wysiłkowe, a u dzieci szalona zabawa tuż przed zaśnięciem.

Ciągły hałas uliczny, dźwięk suszarki do włosów czy wszelkie urządzenia ułatwiające zasypianie, produkujące tzw. biały szum, jeśli są stosowane co noc, w konsekwencji mogą prowadzić u dzieci do trwałego ubytku słyszenia skrajnych tonów. Nie najlepszym pomysłem jest też stosowanie dodatkowych elementów, takich jak smoczek, usypianie jazdą samochodem, ulubiony przedmiot czy inne rzeczy, do których dzieci się przywiązują – kiedy ich zabraknie, utrudnia to, a czasem uniemożliwia zaśnięcie. – Generalnie należy unikać – dla własnego i dziecka dobra – elementów, zachowań czy przedmiotów, które warunkują zaśnięcie. Czym innym oczywiście są regularnie powtarzane rytuały – mówi dr Magdalena Szczęsna. – Dla dziecka ważne jest, aby otoczenie, w którym się budzi, było takie samo jak w momencie zasypiania.

Skutki niewyspania

U dzieci niewyspanych zauważyć można najczęściej problemy z koncentracją, uwagą i pamięcią. Dzieci takie są bardziej drażliwe, agresywne, impulsywne i w przeciwieństwie do niewyspanych dorosłych – nadaktywne. Gorzej funkcjonują też w grupie rówieśników, mają zaniżoną samoocenę i częściej przeżywają stany lękowe. Brak lub niewystarczająca ilość snu mogą prowadzić do rozwoju u dzieci depresji i wpływać negatywnie na funkcjonowanie całego organizmu. Między innymi zmniejsza się odporność na infekcje i inne choroby. Najczęściej jakość snu można poprawić, wprowadzając zmiany w przygotowywaniu dziecka przed zaśnięciem, a w niektórych przypadkach poprzez zmianę stylu życia całej rodziny. Większość skutków niewyspania (poza tymi, które są związane z oddychaniem) jest na szczęście odwracalna. •

Zespół opóźnionej fazy snu

DSPT (z ang. delayed sleep phase type) występuje u ponad 16 proc. nastolatków. Jest to zaburzenie rytmu snu i czuwania. W zespole tym godziny zasypiania i budzenia zostają przesunięte o ok. 2–3 godziny w porównaniu z przyjętym społecznie czasem. Dziecko nie ma problemów ze snem, o ile może funkcjonować w swoim rytmie, np. w wakacje. W roku szkolnym jednak skutkuje to częstymi spóźnieniami lub odmową wstawania do szkoły. W trakcie dnia dzieci odczuwają senność, rozdrażnienie, mają problemy z koncentracją uwagi i z nauką.

Ile snu potrzebują dzieci?

• noworodek – ok. 15–18 godzin na dobę
• niemowlę – ok. 14 godzin
• małe dziecko (od 3 do 5 lat) – od 11 do 13 godzin
• dziecko do 12. roku życia – od 9 do 11 godzin
• nastolatek do 16. roku życia – ok. 8 do 10 godzin
• powyżej 16. roku życia – od 7 do 9 godzin.